Γιάννης Π. ΤριάνΤάφύλλού (ΤΟ ΑΤΟΜΟ) ytriantafyllou@toatomo.info
Η είδηση που διάβασα και είχε μόλις «διαρρεύσει» στα δημοσιογραφικά γραφεία ήταν
σαφής: «Τέλος η συλλογή απορριμμάτων όπως την ξέραμε! Πλέον, σε κάθε γειτονιά άρα και
σε κάθε σπίτι, θα πρέπει να υπάρχουν ξεχωριστά δοχεία για τα οργανικά, τα ανακυκλώσιμα και τα μη αξιοποιήσιμα απόβλητα.» Ήτοι, έξι κάδοι για τον διαχωρισμό των σκουπιδιών, αντί για τους -με το ζόρι- δύο που έχουμε σήμερα.
Το ζητούμενο, προφανώς, να μην είναι πλέον απαραίτητοι τεράστιοι χώροι (όπως ο ΧΥΤΑ Φυλής για την Αττική) για θάψιμο σκουπιδιών βρίσκει
λύση μόνο σε ένα οργανωμένο σύστημα όπου λιγότερα υλικά θα μετατρέπονται σε σκουπίδια, ένα μεγάλο μέρος αυτών θα ανακυκλώνεται και ξαναγίνεται χρήσιμο και ένα πολύ μικρό θα καταλήγει στο χώμα. Σωστό. Η ουσία του προβλήματος όμως
παραμένει: μιλάμε για ένα σύστημα διαχείρισης, το οποίο στηρίζεται στον διαχωρισμό «στην πηγή», μέσα στο σπίτι, εκεί όπου παράγονται καταρχήν τα σκουπίδια μας. Κάτι το οποίο για να γίνει δεν απαιτεί απλώς υποδομές και διευθέτηση χώρων, το κυριότερο απαιτεί μια νέα κουλτούρα για το τι θεωρούμε σκουπίδι πρώτα, κατόπιν για το πως το
παράγουμε πριν το χρησιμοποιήσουμε και τέλος για το πως το διαχειριζόμαστε και τι το κάνουμε μετά τη χρήση.
Το παράδειγμα της πλαστικής σακούλας είναι χαρακτηριστικό: η λεπτή πλαστική σακούλα του σούπερ μάρκετ, η οποία όσο παρέμενε μια δωρεάν παροχή στον πελάτη γινόταν όλο και πιο λεπτή αφενός για λόγους κόστους και αφετέρου για λόγους οικολογίας στη χρήση, φορολογήθηκε με ένα προοδευτικό «περιβαλλοντικό τέλος». Κι αυτό συντέλεσε στο να μειωθεί δραματικά η χρήση της. Ο κόσμος βέβαια δεν άλλαξε συνήθειες άρδην, δεν έπαψε να χρησιμοποιεί σακούλες, απλώς δεν χρησιμοποιεί πλέον τις …φορολογημένες. Ένα μέρος του πληθυσμού άλλαξε συνήθειες, όμως αν προσέξετε όμως θα δείτε πως οι πολλοί απλώς έχουν αντικαταστήσει την λεπτή πλαστική σακούλα με κάποια άλλη, πιο χοντρή (πλαστική, χάρτινη ή από κάποιο συνθετικό πανί) και σαφώς λιγότερο φιλική προς το περιβάλλον.
Ναι, από τις πρώτες ξόδευαν πολλές ενώ από τις δεύτερες ξοδεύουν σαφώς πιο λίγες, κανείς όμως δεν έχει μετρήσει προοπτικά τις περιβαλλοντικές συνέπειες της αλλαγής αυτής, αρκούνται όλοι στον εύκολο εξαναγκασμό των καταναλωτών σε περιορισμούς ως προς το αποτέλεσμα μην θέλοντας και μη μπορώντας να μπουν στην ουσία: την νοοτροπία του ανθρώπου για τα σκουπίδια την αλλάζεις ουσιαστικά και δραστικά ως προς τα οφέλη εκεί που τα παράγει ως προϊόν, πριν τη χρήση, όχι εκεί που τα διαχειρίζεται ως απόρριμμα, μετά από αυτή.
Τι εννοώ; Ένα πολύ μεγάλο μέρος των απορριμμάτων που καλούμαστε καθημερινά να διαχειριστούμε είναι συσκευασίεςαπό χαρτί, πλαστικό, γυαλί και άλλα υλικά. Συσκευασίες που εμείς οι ίδιοι φτιάξαμε όλο και μεγαλύτερες και πιο σύνθετες για να περάσουμε
εμπορικά μηνύματα μαζί με τις αναγκαίες προϊοντικές προδιαγραφές, για να αποκτήσουμε καλύτερη εικόνα και θέση στο ράφι, για να προσελκύσουμε και να κερδίσουμε πελάτες, για να αποκτήσουμε ευελιξία και οικονομία στην εφοδιαστική μας αλυσίδα. Συσκευασίες
που πλέον μετά την χρήση πετάμε με όλο και αυξανόμενο ρυθμό ως προς την απόρριψη, όχι όμως και ως προς την ανακύκλωση. Κι όμως, ενημέρωση έχουμε, παρακίνηση έχουμε, ευκαιρίες έχουμε, τεχνολογία έχουμε, τι λείπει και οι συσκευασίες μας δεν γεμίζουν
τους μπλε κάδους; Λείπει η απλή εκείνη σκέψη που λέει πως η διαχείριση της συσκευασίας end-to-end(από την αρχή ως το τέλος της ζωής της) πρέπει να γίνεται από αυτούς για τους οποίους έχει και πραγματικό κόστος και πραγματική αξία: τον παραγωγό ενός προϊόντος
και την εφοδιαστική αλυσίδα εν γένει. Αυτοί είναι που πρέπει να σχεδιάζουν και να θέσουν σε εφαρμογή ένα συνεκτικό σύστημα «αφαίρεσης» των συσκευασιών από τα πάσης φύσεως απορρίμματα και περισυλλογής τους μετά τη χρήση, είτε για επαναχρησιμοποίηση είτε απλώς για ανακύκλωση τους σε πρώτη ύλη. Ναι, έχει κόστος όλο αυτό, πιθανόν σημαντικό, «το οποίο τελικά θα πρέπει να περάσει στην κατανάλωση, με αρνητικές συνέπειες για τα χαμηλά εισοδήματα» είναι ο αντίλογος. Κόστος όμως υπάρχει και σήμερα, με την ελεύθερη απόρριψη, με την μόνη διαφορά πως αυτό το κόστος δεν το πληρώνει η κατανάλωση αλλά επιμερίζεται επί δικαίων και αδίκων, ρυπαινόντων και μη, οι οποίοι επιμερίζονται το κόστος περιβαλλοντικής αποκατάστασης όχι ανάλογα τελικά με το πόσο συντελούν στην δημιουργία της ανάγκης του.
Σε αυτό το νέο μοντέλο ολοκληρωμένης διαχείρισης των συσκευασιών, δεν πρέπει να παραβλέπουμε πως σήμερα έχουμε σύμμαχο μας και την τεχνολογία: μια ετικέτα ή ένα κουτί δεν χρειάζεται πλέον να είναι μεγάλο σε μέγεθος επειδή πρέπει να χωράει πολλά σε προδιαγραφές, ενδείξεις και αντενδείξεις. Αρκεί μόνο να είναι «έξυπνο»: να ενσωματώνει δηλαδή τις ψηφιακές τεχνολογίες εκείνες που θα μας επιτρέπουν να αποθηκεύουμε πάνω του τις αναγκαίες πληροφορίες κατά την παραγωγή και την διανομή και κατόπιν να τις ανακαλούμε κατά την χρήση.
Επενδύοντας στην τεχνολογία και την αξιοποίηση της, τα προϊόντα που παράγουμε μπορούν να έχουν «τόση συσκευασία όση είναι απαραίτητη», χωρίς να τους στερούμε ένα στοιχείο που τους προσθέτει -πέρα από προστασία- ελκυστικότητα. Θα υποχρεωθούμε να σκεφτούμε και να μιλήσουμε επί της ουσίας βέβαια, και θα αρχίσουμε να απομυθοποιούμε πολλά, με πρώτο την βαθιά ριζωμένη πεποίθηση μας πως κόστος που δεν το πληρώνεις επί τόπου, κατά την αγορά του προϊόντος, δεν υπάρχει κι ας το πληρώνεις πολλαπλάσιο μετά, όταν πρέπει να άρεις τις συνέπειες του.
Αλλά αυτό είναι καλό, κι αν όχι για εμάς σίγουρα για τις επόμενες γενιές. Σωστά;
