Δρ. Γιάννη Κριτσωτάκι
Η όψιμη και σχετικά δραστήρια ενασχόληση μας με το θέμα επιχειρηματικότητα μέσω ερευνών, ημερίδων και διαλέξεων, εκτός του ότι με εκπλήσσει θετικά, αποτελεί σαφή ένδειξη της συνειδητοποίησης ότι, χωρίς αυτήν, η έξοδός μας από τον φαύλο κύκλο αδράνεια – ύφεση – κρίση είναι ανέφικτη.
Αν κρίνω από το περιεχόμενο των καθ΄ όλα αξιόλογων παραπάνω πρωτοβουλιών, έτσι όπως εγώ το εισέπραξα, η κύρια αιτία του ελλείμματος σε επιχειρηματικότητα αναζητάται στη διαχρονικά, ας μου επιτραπεί η έκφραση, «ερασιτεχνική» αναπτυξιακή πολιτική, η οποία, όπως η πράξη απέδειξε, περισσότερο έβλαψε παρά ωφέλησε την επιχειρηματικότητα.
Δεν θα διαφωνήσω ότι ασκούμενη ανερμάτιστη και ευκαιριακή πολιτική μέτρων (;) από τους κατά καιρούς θεράποντες του κομφορμισμού φέρουν μεγάλη ευθύνη για την αναιμική επιχειρηματικότητα που μαστίζει τον τόπο.
Η ρίζα ωστόσο του προβλήματος της ελληνικής επιχειρηματικότητας πρέπει να αναζητηθεί στο πεδίο της «επιχειρηματικής μας κουλτούρας». Αυτή είναι η μόνη που θα μας δώσει την απάντηση όχι στο τι συμβαίνει. Αυτό το γνωρίζουμε όλοι, αλλά γιατί τελικά συμβαίνει αυτό που συμβαίνει.
Επιτέλους, κάποιος πρέπει να απαντήσει στο ερώτημα:
«Δεν τολμά το ελληνικό Επιχειρείν επειδή υπάρχει κρίση, ή υπάρχει κρίση επειδή δεν τολμά;»
Με δεδομένη την παραδοχή ότι η επιχειρηματικότητα δεν είναι άλλο από μια οργανωμένη ενορχήστρωση ψυχικών, πνευματικών δυνάμεων και οικονομικών πόρων, με στόχο το κέρδος κάτω από συνθήκες αβεβαιότητας, ο αδύναμος κρίκος του ελληνικού επιχειρείν δεν είναι μόνο η ασκούμενη πολιτική, αναμφίβολα πεδίο ευθύνης του κράτους, αλλά κυρίως η ροπή του στην αποφυγή της αβεβαιότητας. Έτσι άλλωστε ερμηνεύεται ο ιστορικός κύκλος του ελληνικού επιχειρείν από τη δασμοσυντήρητη περίοδο, στην επιδοτοφιλική και από αυτήν στην απραξία και τη φυγή…
Είμαστε λαός εξωστρεφής, ευέλικτος και δημιουργικός όχι όμως και καινοτόμος, που τρέφει φόβο απέναντι στην αβεβαιότητα και απεχθάνεται το μέλλον. Στοιχεία που εκδηλώνονται με τη μορφή ενός κατάφορου συντηρητισμού σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής μας ζωής.
Τα συμπεράσματα ειδικών ερευνών σχετικών με την, κατά τον G. HOFSTEDE, διάσταση της κουλτούρας «Ανοχή / Αποφυγή αβεβαιότητας» είναι απογοητευτικά, αφού επί σειρά ετών η χώρα μας ως προς την Ανοχή της αβεβαιότητας καταλαμβάνει σταθερά την τελευταία θέση μεταξύ των 74 υπό έρευνα χωρών (Lokales Denken, globales Handel, G. Hofstede, σελ. 234).
Η διαπίστωση αυτή από μόνη της ερμηνεύει αβίαστα:
– Την προϊντοπενία που μας μαστίζει
– Την καινοτομική μας αδράνεια και μάλιστα όταν το 75% των καινοτομικών πρωτοβουλιών υπαγορεύονται από την πίεση της αγοράς (market pull)
– Τον εγκλωβισμό μας σε ξεπερασμένες πρακτικές
– Την εσωστρέφεια, βλέπε ροπή στα Re-active και όχι τα Pro-active κίνητρα για εξαγωγές – Τελικά, εμείς εξάγουμε; Ή οι ξένοι εισάγουν;
– Την απέχθειά μας στις μεταρρυθμίσεις οικονομικές και εκπαιδευτικές
– Την αρρωστημένη μας επιδοτοφιλία άλλοτε με την ανοχή και άλλοτε με την «υποστήριξη» του ίδιου του κράτους
– Την καλπάζουσα γραφειοκρατία προϊόν της παράλυτης κρατικής μηχανής
– Την υποτίμηση του διαπολιτιστικού μάρκετινγκ κ.ο.κ.
Τυπικά γνωρίσματα ενός επιχειρείν που θυμίζει τον κωπηλάτη που και καθιστός είναι και προς τα πίσω πηγαίνει…
Με δεδομένο το χάος που χωρίζει τους λαούς που διαθέτουν ανοχή στην αβεβαιότητα από εκείνους που την αποφεύγουν:
δεν πρέπει να απορούμε, γιατί χώρες με μικρή εσωτερική αγορά και μέγεθος επιχειρήσεων ανάλογο των δικών μας επιτυγχάνουν επιχειρηματικά.
Για παράδειγμα: οι Δανία, Φιλανδία, Αυστρία, Ολλανδία, Βέλγιο κ.α. Οι λαοί των χωρών αυτών δεν είναι ούτε πιο μορφωμένοι ούτε πιο έξυπνοι. Απλά, ανήκουν στην, κατά τον R. Lews, «γραμμική κουλτούρα» σ΄ αντίθεση με εμάς που είμαστε αντιπροσωπευτικό δείγμα της «πολυδραστήριας κουλτούρας». Οι χώρες αυτές, δεν ταυτίζουν την επιχειρηματική αβεβαιότητα με τον επιχειρηματικό κίνδυνο (risk) ο οποίος επειδή ασφαλίζεται τους είναι τελείως αδιάφορος. Ένα στοιχείο που, μεταξύ των άλλων, ερμηνεύει το θρίαμβο της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας.
Κατόπιν όλων αυτών, μήπως οι αρμόδιοι για την οικονομική / αναπτυξιακή μας πολιτική, κράτος και φορείς, έξω από τα «από χέρι», αποτυχημένα μέτρα και κίνητρα πρέπει να επενδύσουν μεθοδικά και σε άλλα περισσότερο υποσχόμενα πεδία, όπως:
Στην υποκατάσταση του αυταρχικού τρόπου εκπαίδευσης με ένα σύστημα ελεύθερης σκέψης που να ενισχύει την πρωτοβουλία και να επιτρέπει τη διαφωνία.
Στη διαπαιδαγώγηση των γονέων και των δασκάλων στην υποκατάσταση της λέξης «προσπάθησε» με τη λέξη «μπορείς».
Στην επιβράβευση των άριστων σε όλα τα επίπεδα επιχειρηματικά και μη
Στην πίστη στους νέους και όχι μόνο στην πείρα, δηλαδή το όνομα που τελικά δίνουμε στα λάθη μας (!)
Στη συστηματική προβολή των πετυχημένων επιχειρηματιών με στόχο τη δημιουργία προτύπων
Στην περιοδική οργάνωση εκδηλώσεων που προάγουν τη δημιουργική σκέψη και προωθούν τις ευρεσιτεχνίες
Στην καλλιέργεια πίστης στα προϊόντα μας, όχι με ισχυρισμούς αλλά με επιχειρήματα και συγκρίσεις κ.ο.κ.
Οι πρωτοβουλίες αυτές, η απαρίθμηση των οποίων είναι ενδεικτική και μόνο, δεν είναι δουλειά των πολιτικών, εραστών του λεγόμενου «πολιτικού κόστους», που δεν είναι κακοί, απλά είναι ανίκανοι, αλλά κοινωνιολόγων, ψυχολόγων και τεχνοκρατών.
Αξιότιμοι πολιτικοί όλων των κομμάτων και υπεύθυνοι των Υπερκλαδικών Οργανώσεων, της Ένωσης Επιμελητηρίων και της Πανεπιστημιακής Κοινότητας αν είναι να κάνετε κάτι, αρχίστε το τώρα γιατί, όπως έλεγε ο Goethe «Ο χρόνος δεν αποταμιεύεται». Διαφορετικά, πηγαίνετε σπίτι σας. Με παλιά υλικά δεν χτίζονται νέες ιδέες.
Κλείνω με τα λόγια του Νίκου Καζαντζάκη «Αν δεν φτάσεις στην άκρη του γκρεμού αποκλείεται η πλάτη σου να βγάλει φτερά για να πετάξεις».
– ΦΤΑΣΑΜΕ….!!! ΔΕΝ ΤΟ ΒΛΕΠΕΤΕ; Στη ζωή δεν έχει καμία σημασία το ότι έπεσες κάτω, σημασία έχει το ότι δεν σηκώθηκες αμέσως…
Δρ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΡΙΤΣΩΤΑΚΙΣ
Διδάκτωρ Εμπορικών Επιστημών
Οικονομικού Πανεπιστημίου της Βιέννης
Συγγραφέας έργων σχετικών με τη Διαπολιτισμική Επικοινωνία,
τις Πωλήσεις, τις Εμπορικές Εκθέσεις και την Επικοινωνία
